Bạn đang lo lắng không biết liệu chuyến bay sắp tới có bị ảnh hưởng bởi thời tiết xấu? Việc hoãn chuyến bay để đảm bảo an toàn là ưu tiên hàng đầu của ngành hàng không, thường xảy ra do bão, sương mù dày đặc, hoặc gió giật mạnh.
Bài viết này sẽ giải thích chi tiết các điều kiện thời tiết cụ thể khiến máy bay phải tạm dừng cất cánh và hướng dẫn bạn cách xử lý tình huống một cách chủ động nhất. Với kinh nghiệm nhiều năm trong lĩnh vực an toàn bay và điều hành tại Giấc Mơ Bay Rẻ, chúng tôi sẽ giúp bạn hiểu rõ quyền lợi của mình và có một hành trình an toàn, thuận lợi.
Điều kiện thời tiết chính khiến chuyến bay bị hoãn hoặc hủy
Bão, áp thấp nhiệt đới và các vùng thời tiết nguy hiểm
Bão và áp thấp nhiệt đới là những kẻ thù nguy hiểm nhất của các chuyến bay. Chúng tạo ra một tổ hợp rủi ro bao gồm gió giật cực mạnh, mưa xối xả gây giảm tầm nhìn, và sấm sét dữ dội. Khi một cơn bão tiến vào khu vực sân bay hoặc trên đường bay dự kiến, Cục Hàng không Việt Nam (CAAV) và các hãng bay sẽ ra quyết định đóng cửa sân bay hoặc thay đổi đường bay để tránh xa vùng nguy hiểm.
Sương mù dày đặc làm giảm tầm nhìn dưới mức an toàn
Sương mù làm giảm đáng kể tầm nhìn ngang trên đường băng (Runway Visual Range – RVR). Phi công cần có một tầm nhìn tối thiểu để có thể cất cánh và hạ cánh an toàn. Nếu sương mù quá dày đặc khiến tầm nhìn giảm xuống dưới mức quy định của loại máy bay và tiêu chuẩn sân bay, các chuyến bay sẽ buộc phải hoãn cho đến khi thời tiết tốt hơn.
Gió giật ngang mạnh và gió đứt tầng thấp
Gió ngang (crosswind) mạnh là một thách thức lớn khi cất và hạ cánh. Mỗi loại máy bay đều có giới hạn về tốc độ gió ngang tối đa mà nó có thể chịu được. Nguy hiểm hơn nữa là gió đứt tầng thấp (wind shear) – sự thay đổi đột ngột về hướng và tốc độ gió trong một khoảng không gian ngắn. Hiện tượng này có thể gây mất lực nâng đột ngột và khiến máy bay mất kiểm soát, đặc biệt là khi đang ở độ cao thấp.
Mưa lớn, dông bão kèm sấm sét dữ dội
Mưa quá lớn không chỉ làm giảm tầm nhìn mà còn khiến đường băng trơn trượt, ảnh hưởng đến khả năng phanh của máy bay khi hạ cánh. Dông bão thường đi kèm với sấm sét, một rủi ro tiềm tàng có thể gây hư hại hệ thống điện tử nhạy cảm của máy bay. Do đó, các hoạt động bay trong vùng dông bão luôn bị hạn chế nghiêm ngặt.
Băng tuyết đóng trên đường băng hoặc trên máy bay
Tại các quốc gia có khí hậu lạnh, băng tuyết là một yếu tố rủi ro lớn. Băng đóng trên đường băng làm mất độ bám, tương tự như đường trơn trượt. Băng tuyết bám vào cánh và thân máy bay có thể làm thay đổi hình dạng khí động học, giảm lực nâng và tăng trọng lượng máy bay. Trước mỗi chuyến bay trong điều kiện này, máy bay phải được khử băng (de-icing) cẩn thận.
Mây đối lưu gây nhiễu động không khí mạnh
Mây đối lưu, hay còn gọi là mây dông (Cb), là loại mây cực kỳ nguy hiểm. Bên trong đám mây này chứa những luồng không khí lên xuống rất mạnh, gây ra hiện tượng nhiễu động không khí (turbulence) dữ dội. Để đảm bảo an toàn và sự thoải mái cho hành khách, phi công sẽ luôn tìm cách bay vòng qua hoặc bay trên đỉnh các đám mây Cb này.
Tro bụi núi lửa trong không khí
Tro bụi từ các vụ phun trào núi lửa chứa các hạt thủy tinh và đá nhỏ li ti. Khi máy bay bay qua đám mây tro bụi này, các hạt này có thể bị hút vào động cơ, nóng chảy và đông cứng lại, gây hỏng hóc nghiêm trọng và làm động cơ ngừng hoạt động. Đây là lý do các vùng trời có tro bụi núi lửa sẽ bị đóng cửa hoàn toàn.
Các chỉ số kỹ thuật thời tiết quyết định chuyến bay có an toàn không?
Tầm nhìn đường băng
Tầm nhìn đường băng (RVR) là khoảng cách tối đa mà phi công có thể nhìn thấy và nhận diện được các vạch kẻ trên đường băng. Mức RVR tối thiểu phụ thuộc vào trang thiết bị của sân bay (như Hệ thống hạ cánh bằng thiết bị – ILS) và của máy bay.
- Hạ cánh thông thường: Yêu cầu RVR khoảng 550 mét.
- Hạ cánh chính xác ILS CAT II: Yêu cầu RVR khoảng 300 mét.
- Hạ cánh chính xác ILS CAT III: Có thể hạ cánh với RVR thấp hơn 200 mét, nhưng không phải tất cả sân bay và máy bay đều được trang bị.
Nếu tầm nhìn bao nhiêu mét thì sân bay đóng cửa vì sương mù? Khi RVR giảm xuống dưới mức tiêu chuẩn tối thiểu cho phép của sân bay đó, các hoạt động cất và hạ cánh sẽ bị đình chỉ.
Tốc độ gió
Giới hạn tốc độ gió phụ thuộc vào hướng gió so với đường băng và loại máy bay.
- Gió ngược (headwind): Có lợi cho việc cất/hạ cánh.
- Gió xuôi (tailwind): Không có lợi, giới hạn thường thấp, khoảng 18-28 km/h.
- Gió ngang (crosswind): Nguy hiểm nhất. Hầu hết máy bay thương mại như Airbus A320/A321 hay Boeing 737 có giới hạn gió ngang khoảng 55-65 km/h. Nếu gió giật bao nhiêu km/h thì máy bay không cất cánh được, câu trả lời là khi tốc độ gió ngang vượt qua giới hạn của nhà sản xuất máy bay.
Trần mây
Trần mây là độ cao của đáy lớp mây thấp nhất so với mặt đất. Khi phi công thực hiện phương thức tiếp cận hạ cánh bằng mắt, họ cần phải nhìn thấy đường băng từ một độ cao nhất định. Nếu trần mây quá thấp, phi công sẽ không thể nhìn thấy đường băng và việc hạ cánh sẽ không an toàn.
Áp suất khí quyển ảnh hưởng đến hiệu suất động cơ và lực nâng
Áp suất khí quyển thấp (thường ở các sân bay có độ cao lớn hoặc trong điều kiện thời tiết nóng) làm giảm mật độ không khí. Điều này làm giảm lực nâng của cánh và hiệu suất của động cơ. Trong một số trường hợp, máy bay có thể phải giảm tải trọng (hành khách hoặc hàng hóa) để có thể cất cánh an toàn.
Các bản tin khí tượng hàng không quan trọng
Các hãng hàng không không dựa vào dự báo thời tiết thông thường. Họ sử dụng các bản tin chuyên biệt:
- TAF (Terminal Aerodrome Forecast): Dự báo thời tiết chi tiết tại một sân bay cụ thể trong vòng 24-30 giờ, bao gồm gió, tầm nhìn, mây, và các hiện tượng thời tiết khác.
- SIGMET (Significant Meteorological Information): Cảnh báo về các hiện tượng thời tiết nguy hiểm trên một vùng trời rộng lớn (en-route) như dông bão, nhiễu động mạnh, tro bụi núi lửa.
Quyền lợi và cách xử lý khi chuyến bay bị hoãn/hủy do thời tiết
Phân biệt giữa hoãn và hủy chuyến
- Hoãn chuyến bay: Là chuyến bay cất cánh muộn hơn so với giờ dự kiến.
- Hủy chuyến bay: Là chuyến bay không được thực hiện và hành khách được chuyển sang chuyến bay khác hoặc được hoàn lại tiền vé.
Sự khác biệt giữa hoãn và hủy chuyến do thời tiết ảnh hưởng đến quyền lợi gì? Về cơ bản, khi nguyên nhân là do thời tiết, cả hai trường hợp đều được xem là “bất khả kháng”, nhưng cách xử lý của hãng sẽ khác nhau. Hoãn chuyến thường kéo theo nghĩa vụ phục vụ ăn uống, chỗ ở tùy thời gian chờ, trong khi hủy chuyến sẽ tập trung vào việc sắp xếp hành trình thay thế hoặc hoàn vé.
Chính sách bồi thường
Theo quy định của Cục Hàng không Việt Nam (ví dụ trong Thông tư 19/2017/TT-BGTVT), việc hoãn, hủy chuyến do thời tiết xấu được xếp vào trường hợp miễn trừ trách nhiệm bồi thường ứng trước không hoàn lại của hãng hàng không. Đây được coi là tình huống bất khả kháng chuyến bay.
Vậy thời tiết xấu có được bồi thường không? Câu trả lời thường là không được bồi thường bằng tiền mặt. Tuy nhiên, hãng bay vẫn có nghĩa vụ:
- Thông báo sớm cho hành khách.
- Sắp xếp lại lịch trình trên chuyến bay gần nhất còn chỗ.
- Cung cấp ăn uống, nơi nghỉ ngơi nếu thời gian hoãn kéo dài.
- Hoàn vé cho hành khách nếu họ không muốn tiếp tục hành trình.
Hướng dẫn chi tiết cách hoàn vé máy bay khi thời tiết xấu
Nếu chuyến bay bị hủy hoặc hoãn quá lâu và bạn không muốn bay nữa, bạn có quyền yêu cầu hoàn vé.
- Bước 1: Liên hệ với hãng hàng không hoặc đại lý nơi bạn mua vé ngay lập tức.
- Bước 2: Cung cấp mã đặt chỗ, thông tin chuyến bay bị ảnh hưởng.
- Bước 3: Yêu cầu thủ tục hoàn vé máy bay khi thời tiết xấu. Hãng sẽ xử lý hoàn tiền về hình thức thanh toán ban đầu của bạn. Quá trình này có thể mất từ vài ngày đến vài tuần.
Quy định về việc đổi chuyến bay do mưa bão có mất phí không?
Thông thường, đổi chuyến bay do mưa bão có mất phí không thì câu trả lời là không. Các hãng hàng không sẽ hỗ trợ hành khách đổi sang chuyến bay gần nhất cùng chặng bay mà không thu thêm phí chênh lệch giá vé hay phí thay đổi.
Cần làm gì ngay khi nhận thông báo hoãn/hủy chuyến tại sân bay?
- Giữ bình tĩnh: Việc hoãn chuyến là vì sự an toàn của chính bạn.
- Lắng nghe thông báo: Theo dõi màn hình hiển thị thông tin và loa phát thanh tại sân bay.
- Đến quầy của hãng: Xếp hàng một cách trật tự để nhận được sự hỗ trợ về việc đổi chuyến, cung cấp phiếu ăn uống hoặc sắp xếp khách sạn (nếu có).
- Giữ lại mọi giấy tờ: Vé máy bay, thẻ lên tàu… để làm bằng chứng khi cần thiết.
Chính sách xử lý của các hãng hàng không lớn tại Việt Nam
Quy định của Vietnam Airlines
Hãng hàng không quốc gia thường có các phương án xử lý rất chuẩn mực. Vietnam Airlines sẽ chủ động thông báo cho hành khách qua SMS, email. Hãng sẽ sắp xếp hành khách sang các chuyến bay kế tiếp hoặc chuyến bay của ngày hôm sau. Đối với các trường hợp hoãn kéo dài, hãng sẽ cung cấp dịch vụ ăn uống và khách sạn theo quy định.
Chính sách hỗ trợ hành khách của Vietjet Air
Vietjet Air cũng tuân thủ quy định về các trường hợp bất khả kháng. Hãng sẽ hỗ trợ hành khách thay đổi chuyến bay miễn phí sang chặng bay tương đương. Một lựa chọn khác thường được Vietjet Air đưa ra là hoàn vé dưới dạng “Credit Shell” (hoàn bảo lưu định danh) để hành khách sử dụng cho các lần đặt vé tiếp theo.
Các phương án xử lý của Bamboo Airways
Tương tự, Bamboo Airways sẽ ưu tiên chuyển hành khách sang chuyến bay gần nhất còn chỗ mà không thu phí. Hãng cũng có chính sách hoàn vé về tài khoản thanh toán ban đầu nếu hành khách yêu cầu. Việc cập nhật thông tin cho hành khách luôn được hãng chú trọng qua các kênh liên lạc đã đăng ký.
Kinh nghiệm và các biện pháp chủ động cho hành khách
Cách kiểm tra tình trạng chuyến bay chính xác và nhanh chóng
- Website/Ứng dụng của hãng hàng không: Đây là nguồn thông tin chính xác và cập nhật nhanh nhất. Bạn có thể nhập mã đặt chỗ hoặc số hiệu chuyến bay để kiểm tra.
- Website của sân bay: Các sân bay lớn như Sân bay Quốc tế Nội Bài (HAN) hay Sân bay Quốc tế Tân Sơn Nhất (SGN) đều có mục theo dõi lịch bay đi và đến theo thời gian thực.
- Các trang web theo dõi chuyến bay độc lập: FlightAware hay FlightRadar24 cho phép bạn theo dõi vị trí máy bay trên bản đồ và tình trạng chuyến bay rất chi tiết.
Kinh nghiệm cần biết khi đi máy bay mùa mưa bão ở Việt Nam
Mùa mưa bão ở Việt Nam thường kéo dài từ tháng 6 đến tháng 11. Nếu có kế hoạch bay trong thời gian này:
- Mua vé máy bay có chính sách linh hoạt hoặc mua thêm bảo hiểm du lịch.
- Thường xuyên kiểm tra dự báo thời tiết và thông báo của hãng hàng không trước ngày bay.
- Sạc đầy pin điện thoại và mang theo sạc dự phòng.
- Đến sân bay sớm hơn bình thường để có thời gian xử lý các tình huống phát sinh.
Vai trò của phi công và kiểm soát viên không lưu
Dù trung tâm điều hành đã có kế hoạch, quyết định cuối cùng về việc cất cánh hay hạ cánh luôn thuộc về cơ trưởng chuyến bay. Phi công là người trực tiếp đánh giá tình hình thời tiết thực tế tại sân bay và đưa ra quyết định dựa trên kinh nghiệm và các quy định an toàn.
Kiểm soát viên không lưu đóng vai trò cung cấp thông tin, điều phối hoạt động bay tại sân bay để đảm bảo mọi máy bay di chuyển một cách an toàn và có trật tự.
Hiểu về sân bay dự bị khi chuyến bay không thể hạ cánh
Trong kế hoạch bay, mỗi chuyến bay đều phải có ít nhất một sân bay dự bị. Đây là sân bay mà máy bay sẽ chuyển hướng đến hạ cánh nếu không thể đáp xuống sân bay đích vì lý do thời tiết hoặc sự cố khác. Ví dụ, một chuyến bay đến Đà Nẵng (DAD) gặp bão có thể được chuyển hướng hạ cánh tại Cam Ranh (CXR) hoặc Tân Sơn Nhất (SGN).
Giải đáp các câu hỏi thường gặp thời tiết như thế nào thì hoãn chuyến bay
Mưa lớn ở sân bay có chắc chắn bị hoãn chuyến không?
Không chắc chắn. Nếu mưa lớn nhưng tầm nhìn và các yếu tố khác như gió, tình trạng đường băng vẫn trong giới hạn an toàn thì chuyến bay vẫn có thể cất cánh. Tuy nhiên, nếu mưa lớn kèm theo dông sét và gió giật mạnh, khả năng hoãn chuyến sẽ rất cao.
Sự khác biệt giữa hoãn và hủy chuyến do thời tiết ảnh hưởng đến quyền lợi gì?
Quyền lợi chính của bạn trong cả hai trường hợp là được hãng hàng không chăm sóc và đưa đến điểm đến cuối cùng. Với chuyến bay bị hoãn, bạn sẽ được phục vụ ăn uống/chỗ ở tùy thời gian chờ. Với chuyến bay bị hủy, bạn sẽ được ưu tiên sắp xếp hành trình mới hoặc hoàn vé nếu không muốn tiếp tục bay.
Các hãng hàng không dựa vào nguồn thông tin thời tiết nào để ra quyết định?
Các hãng hàng không và cơ quan quản lý bay sử dụng dữ liệu từ nhiều nguồn uy tín như Trung tâm Khí tượng Thủy văn Quốc gia, các trung tâm dự báo thời tiết hàng không quốc tế, radar thời tiết tại sân bay, báo cáo trực tiếp từ phi công (PIREPs) và các bản tin chuyên ngành như TAF và SIGMET.
